Мінюк Сцяпан Андрэевіч
Мінюк
Сцяпан Андрэевіч
Імя прафесара С.А.Мінюка назаўсёды ўвайшло ў гісторыю беларускай матэматыкі і культуры. Нарадзіўся С.А.Мінюк 25 лютага 1948 года ў вёсцы Крывіца Іванаўскага раёна Брэсцкай вобласці ў сялянскай сям’і.
Сярэднюю адукацыю атрымаў у ??? школе, якую закончыў у 1964 годзе. Сістэматычную матэматычную адукацыю на матэматычным факультэце Беларускага дзяржаўнага універсітэта. Па рашэнню Савета матэматычнага факультэта працягваў вучобу ў аспірантуры кафедры прыкладной матэматыкі, якую датэрмінова закончыў у 1971 годзе.
Кандыдацкую дысертацыю «Исследование полной достижимости динамических систем с запаздыванием» абараніў у красавіку 1972 года. У 1971-1976 гадах працаваў асістэнтам, старшым выкладчыкам, дацэнтам кафедры аптымальнага кіравання. Вучонае званне дацэнта прысвоена у 1976 годзе. У гэтым жа годзе, у сувязі з тым што навуковыя інтарэсы С.А.Мінюка былі звязаны з функцыянальнымі праблемамі тэорыі дыферэнцыяльных ураўненняў, пераводзіцца на пасаду дацэнта кафедры дыферэнцыяльных ураўненняў.
Падчас працы ў Беларускім дзяржаўным універсітэце С.А.Мінюк апублікаваў больш за 20 навуковых прац, у якіх былі прадстаўлены арыгінальныя рашэнні шэрагу пытанняў якаснай тэорыі нявызначаных дыферэнцыянальна-рознасных ураўненняў.
З верасня 1978 года С.А.Мінюк працуе ў Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Янкі Купалы. Узначальваў кафедру матэматычнага аналіза, у 1979-1999 гадах кафедру дыферэнцыяльных ураўненняў, а з 1999 года кафедру дыферэнцыяльных ураўненняў і аптымальнага кіравання. У 1993 годзе абараніў доктарскую дысертацыю «Исследование некоторых задач управления и наблюдения динамических систем». Праз год атрымаў вучонае званне прафесара па кафедры дыферэнцыяльных ураўненняў.
Навуковыя інтарэсы прафесара С.А.Мінюка былі звязаны з вывучэннем і рашэннем задач аптымальнага кіравання, назіральнасці, фільтрацыі, ідэнтыфікацыі і іншых структурных асаблівасцей шырокага класу дынамічных сістэм.
У гэтай галіне матэматыкі атрыманы вынікі, якія па праву паставілі яго імя ў шэраг выбітных нацыянальных матэматыкаў канца ХХ – пачатку ХІХ стагоддзяў.
– Для лінейных стацыянарных сістэм нейтральнага тыпа атрыманы параметрычны крытэрый абарачальннасці па становішчы і крытэрый поўнай ідэнтыфіцыруемасці. Вырашана задача заспакаення лінейнай аўтаномнай сістэмы нейтральнага тыпу другога парадку рэгулятарам выраджэння.
– Для лінейных аўтаномных дыфференцыяльна-рознасных сістэм даследавана сувязь задач функцыянальнай дасягальнасці і поўнай кіравальнасці праз асаблівасць функцыянальнай паўнаты.
– Вызначана дваіснасць задач поўнай кіравальнасці і канструктыўнай ідэнтыфіцыруемасці для сістэм са спазненнем; распрацаваны алгарытм пабудовы бесперапыннай узнаўляючай аперацыі ў задачы поўнай ідэнтыфікацыі лінейных стацыянарных сістэм са спазненнем.
– Пабудаваны алгарытм рашэння задачы аптымальнай фільтрацыі лінейных стахастычных сістэм са спазненнем пры вядомай інфармацыі аб пачатковым знаходжанні аб’екта назірання, а таксама задачы, дзе інфармацыя аб пачатковым знаходжанні аб’екта няпоўная або адсутнічае ўвогуле.
Прафесар С.А.Мінюк аўтар больш за 60 грунтоўных навуковых прац па тэорыі аптымальнага кіравання. Пераважная большасць з іх апублікавана ў самых прэстыжных навуковых выданнях СССР і Беларусі: часопісах «Дыфферэнцыяльныя ураўненні», «ДАН СССР», «Тэорыя кіравання», «ДАН БССР», «Даклады НАН Беларусі», «Весці НАН Беларусі».
Прафесарская дзейнасць С.А.Мінюка пераканаўча пацвярджае важнейшую заканамернасць універсітэцкага жыцця: арганізацыя эфектыўнага навучальнага працэсу ва універсітэце немагчыма без сістэматычных навуковых даследаванняў. Ён пастаянна чытаў лекцыі па важнейшых матэматычных курсах «Дыфферэнцыяльныя ўраўненні», «Варыяцыйнае вылічэнне і метады аптымізацыі», «Матэматычная тэорыя кіравання». У лекцыях амаль не ўжываў знешніх эфектаў. Ды ў гэтым не было патрэбы, паколькі лекцыі прафесара С.А.Мінюка змястоўна ўключалі найноўшыя дасягненні сусветнай матэматычнай навукі і асабіста лектара.
Прафесар С.А.Мінюк аўтар 20 падручнікаў і навучальных дапаможнікаў для студэнтаў фізіка-матэматычных, эканамічных і інжынерных спецыяльнасцей, у ліку якіх падручнікі «Ураўненні і метады матэматычнай фізікі» (у суаўт.), «Высшая математика» (у суаўт.), «Дыферэнцыяльныя ўраўненні» (у суаўт.), «Высшая математика для экономистов» (у суаўт.), «Математика для инженеров», у 2-х тамах (у суаўт.); навучальных дапаможнікаў «Дыферэнцыяльныя ўраўненні: прыклады і задачы» (у суаўт.), «Дифференциальные уравнения и экономические модели» (у суаўт.). Важна адзначыць, што прафесар С.А.Мінюк быў адным з першых у Рэспубліцы Беларусь, хто стварыў падручнікі і навучальныя дапаможнікі па матэматычных дысцыплінах на беларускай мове. Ягоны ўнёсак у развіццё беларускай культуры не падлягае сумневу.
Шматгадовую плённую навуковую і педагагічную дзейнасць прафесара С.А.Мінюка высока цанілі калегі, матэматычная супольнасць, кіраўніцтва краіны. У 2002 годзе ўказам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ён узнагароджаны Ордэнам Францыска Скарыны.
У апошнія гады жыцця прафесар С.А.Мінюк цяжка хварэў. Аднак і ў гэтых няспрыяльых умовах напружана працаваў. Дастаткова глянуць на спіс ягоных навуковых прац, каб пераканацца ў гэтым.
Нястала прафесара С.А.Мінюка 2 сакавіка 2008 года. Пахаваны ў Гродна.
Асноўныя публікацыі:
О полной управляемости линейных стационарных систем с последствием. – Дифференциальные уравнения. – 1991. – Т.27, № 4.
К теории полной управляемости систем с последствием при наличии ограничений на управление. – Дифференциальные уравнения. – 1991. – Т.27, № 12.
О фильтрации некоторых стохастических процессов, описываемых системами линейных функционально-дифференциальных уравнений. – Дифференциальные уравнения. – 1992. – Т.28, № 11.
Условия нуль-управляемости линейных систем при наличии ограничений на управление. – Дифференциальные уравнения. – 1994. – Т.30, № 12.
Принцип внутренней точки и его применение к задачам управляемости дискретных систем. – ДАН Беларуси. – 1995. – Т.39, № 3. (в соавт.)
О точечно вырожденных системах с запаздыванием. – Доклады НАН Беларуси. – 1997. – Т.41, № 4.
Об управляемости линейных систем в банаховом пространстве // Динамические системы: устойчивость, управление, оптимизация: материалы Междунар. конф. – Минск, 1998. (в соавт.)
Управляемость линейных дискретных систем в банаховом пространстве. – Дифференциальные уравнения. – 1999. – Т.35, № 12.
Высшая математика. – Гродно, 2000. (в соавт.)
Дыферэнцыяльныя і інтэгральныя ўраўненні: у 2 ч. – Гродна, 2000. (у суаўт.)
Вариационное исчисление и методы оптимизации. Тексты лекций по одноименному курсу для студентов специальности Н 01.01.00 «Математика»: уч. пособие. В 3 ч. – Гродно, 2000. – Ч.1: Нелинейное и выпуклое программирование. Гродно, 2001. – Ч.2.: Линейное программирование и дискретные задачи оптимизации. Гродно, 2003. – Ч.3: Вариационное исчисление и оптимальное управление. (в соавт.)
О некоторых задачах оптимальной фильтрации для линейных систем с запаздыванием. – Известия РАН. Теория и системы управления. – 2001. – № 6. (в соавт.)
Математические методы и модели в экономике: уч. пособие. – Мн.: ТетраСистемс, 2002. (в соавт.)
Высшая математика: уч. пособие. – Гродно, 2002. (в соавт.)
Дыферэнцыяльныя і інтэгральныя ўраўненні: прыклады і задачы. – Гродна: ГрДУ, 2002. (у суаўт.)
Ураўненні і метады матэматычнай фізікі. – Гродна: ГрДУ, 2002. (у суаўт.)
Высшая математика: уч. для вузов. – Мн.: ООО «Элайда», 2003. (в соавт.)
О построении непрерывной восстанавливающей операции в задаче полной идентификации линейных стационарных систем с запаздыванием. – Дифференциальные уравнения. – 2003. – Т.39, № 8. (в соавт.)
Обратимость по состоянию линейных стационарных систем нейтрального типа с выходом. – Известия РАН. Теория и системы управления. – 2003. – № 1. (в соавт.)
Высшая математика для инженеров: учебн. пособие для вузов. В 2 т. – Мн.: ООО «Элайда», 2004. (в соавт.)
Высшая математика для экономистов. Теория вероятностей в экономике. Методы оптимизации и экономические модели: учебник. – Мн.: БГЭУ, 2005. (в соавт.)
Критерии полной управляемости и полной конструктивной идентифицируемости линейных стационарных систем нейтрального типа. – Доклады НАН Беларуси. – 2005. – Т.49, № 5. (в соавт.)
Математика для инженеров: учебник. В 2 т. – Мн.: Элайда, 2006. (в соавт.)
Критерии конструктивной идентифицируемости и полной управляемости линейных стационарных систем нейтрального типа с запаздыванием. – Известия РАН. Теория и системы управления. – 2006. – № 5. (в соавт.)
Конструктивное исследование идентифицируемости и управляемости линейных стационарных алгебро-дифференциальных систем. – Дифференциальные уравнения. – 2006. – Т.42, № 11. (в соавт.)
Высшая математика для экономистов: учебник. 2-е изд., испр. – Мн.: Элайда, 2007. (в соавт.)
Дифференциальные уравнения и экономические модели: учеб. пособие. – Мн.: Выш. шк., 2007. (в соавт.)
Полная управляемость и полная конструктивная идентифицируемость вполне регулярных алгебро-дифференциальных систем с запаздыванием. – Дифференциальные уравнения. – 2007. – Т.43, № 3. (в соавт.)
Критерии полной конструктивной идентифицируемости и полной управляемости линейных автономных систем нейтрального типа. – Доклады НАН Беларуси. – 2007. – Т.51, № 1. (в соавт.)
К теории управляемости линейных стационарных алгебро-дифференциальных систем. – Доклады НАН Беларуси. – 2007. – Т.51, № 4.
Miniuk Stsiapan Andreevich (1948-2008). Docotrate in Physics and Mathematics (1993), professor (1994). Head of the chair of mathematical analysis (1978), differential equations (1979-1999), differential equations and optimal control (since 1999). Author of over 100 papers, including more than 20 textbooks and manuals. Main directions of research: study and solution of tasks in optimal control, observability, filtration and identification and other structural features of a wide class of dynamic systems.
