Музей истории
15 октября 2014
|
Мая малітва |
15 октября 2014
|
Род Луцэвічаў вядомы з ХVІІ ст. і бярэ пачатак ад Станіслава, які па вотчыным праве валодаў маёнткам Кукялёўшчына з вёскамі Слабодка і Цярпілаўка ў Мінскім ваяводстве. Спадчынным парадкам яны пераходзілі ва ўладанне яго сыноў, а потым унукаў… У 1802 годзе Луцэвічы былі зацверджаны ў шляхецтве (дваранстве) Расійскай імперыі, але ў выніку разбору шляхты галіна непасрэдных продкаў Янкі Купалы паводле ўказа ад 23 верасня 1864 г. была прыпісана да мінскай грамады так званых “граждан”, а ў 1869 годзе – да мяшчан. Своеасаблівы экспазіцыйны комплекс складаюць: радавод Луцэвічаў; герб «Навіна», да якога належаў іх род; дакументы Мінскага дваранскага дэпутацкага сходу і Мінскай мяшчанскай управы з Нацыянальнага гістарычнага архіва Беларусі па гісторыі роду Луцэвічаў, разгляду яго шляхецкага паходжання; “Сямейныя спісы Мінскай мяшчанскай управы” з запісам аб нараджэнні будучага паэта (1882); метрычны запіс з кнігі Радашковіцкага касцёла аб нараджэнні і хрышчэнні Івана Луцэвіча, яго пашпарт як мешчаніна г. Мінска (1907).
Бацькі Янкі пабраліся шлюбам у 1879 годзе. Іх шляхі па беларускай зямлі, як і маленства, дзяцінства і юнацтва Янкі, прайшлі ў вандраваннях, у пошуках арэнды зямлі і лепшай долі. На час нараджэння Янкі Луцэвічы арандавалі зямлю ў маёнтку Вязынка, які належаў роду Замбжыцкіх. На экспазіцыі прадстаўлены: выявы маці паэта Бянігны Іванаўны (фатаграфія) і бацькі Дамініка Ануфрыевіча (малюнак І. Раманоўскага), фатаграфіі Янкі ў 6-гадо- вым узросце, яго родных сясцёр, сваякоў па лініі маці з роду Валасевічаў; экспануецца макет хаты ў Вязынцы, дзе жылі Луцэвічы ў 1881–1883 гг. Частыя пераезды бацькоў, цяжкае матэрыяльнае становішча, праца на гаспадарцы перашкодзілі Янку набыць сістэматычную адукацыю. Спачатку ён вучыўся ў вандроўных настаўнікаў, потым – у Сенніцкай народнай школе (1889), прыватнай падрыхтоўчай школе ў Мінску (1890), Бяларуцкім народным вучылішчы (1897–1898). Юнак усяляк імкнуўся пашырыць свае веды шляхам самаадукацыі. Магчымасць карыстацца багатай бібліятэкай З. Чаховіча (паплечніка К. Каліноўскага) спрыяла знаёмству будучага паэта з лепшымі ўзорамі сусветнай літаратуры. На экспазіцыі прадстаўлены фатаграфіі і кнігі беларускіх пісьменнікаў – папярэднікаў Янкі Купалы, творы замежных пісьменнікаў з кола чытання Янкі Луцэвіча. 1902 год. Паміраюць бацька Янкі, а пазней брат і дзве сястры. Янка застаецца за старэйшага, але праца на гаспадарцы яго не вабіла. Ён вырашае “ісці ў людзі”. З 1902 па 1907 гг. працуе хатнім настаўнікам, пісарам у судовага следчага, прыказчыкам у панскім маёнтку, чорнарабочым, памочнікам вінакура на броварах. У 1898 г. скончыў Беларуцкую народную навучальню. Пасля смерці бацькі (1902) год працаваў на гаспадарцы, потым — хатні настаўнік, пісар у судовага следчага ў Радашковічах (1903), малодшы прыказчык у памешчыка ў Сенненскім павеце Магілеўскай губерні (1904), практыкант і памочнік вінакура ў маёнтку Сёмкава пад Менскам, на бровары ў Яхімоўшчыне на Маладэчаншчыне, у маёнтку Дольны Сноў Наваградскага павета (1905-1908), супрацоўнік «Нашай нівы» і адначасова бібліятэкар бібліятэкі «Веды» Б. Л. Даніловіча (Вільня, 1908-1909). У 1902 г. Іван Луцэвіч пачынае пісаць вершы спачатку на польскай мове. Некаторыя з іх былі надрукаваны ў часопісе “Ziarno” ў 1903–1904 гг. 22 вершы захаваны ў аўтографах і машынапісным сшытку з аўтарскімі праўкамі. Тэма польскамоўных вершаў – любоў да зямлі, да працы на ёй, замілаванне прыродай роднага краю. Росту нацыянальнай самасвядомасці Івана Луцэвіча спрыялі: класік беларускай літаратуры Ядвігін Ш., публіцыст, літаратурны крытык У. Самойла, грамадскі і тэатральны дзеяч А. Бурбіс, якія заахвочвалі маладога паэта пісаць на роднай мове.
Экспануецца аўтограф першага беларускамоўнага верша Івана Луцэвіча “Мая доля”, які быў напісаны лацінкай у 1904 годзе. 15 мая 1905 года адбываецца значная падзея ў беларускай літаратуры: у мінскай рускамоўнай газеце “Северо-Западный край” публікуецца па-беларуску верш “Мужык”, упершыню падпісаны псеўданімам “Я. Купала”. Гэта было першае выступленне паэта ў перыядычным друку. У першых Купалавых творах (1904–1907) выявілася душа беларуса, драматызм яго жыцця, і ў той жа час адчуваецца сіла народа, вера ў яго годнасць і будучыню. За гэты перыяд Янка Купала піша больш за 200 твораў: вершы, паэмы “Зімою”, “Нікому”, “Адплата кахання”, “Калека”; перакладае з рускай і польскай моў. У экспазіцыі прадстаўлены аўтографы твораў маладога паэта (1905–1907), фатаграфія бровара ў в. Яхімоўшчына (цяпер Маладзечанскі раён), дзе ў 1906–1907 гадах працаваў Янка Купала. У 1909-1913 гг. вучыўся на агульнаадукацыйных курсах А. С. Чарняева ў Пецярбургу. З кастрычніка 1913 г. зноў у Вільні, супрацоўнік «Беларускага выдавецкага таварыства», рэдактар «Нашай нівы» (1914-1915). У верасні 1915 г. выехаў у Маскву, дзе вучыўся ў Народным універсітэце. У студзені 1916 г. прызваны ў армію. Служыў у дарожна-будаўнічым атрадзе Варшаўскай акругі шляхоў зносін у Менску, Полацку, а таксама ў Смаленску, дзе сустрэў Кастрычніцкую рэвалюцыю. У 1919 г. пераехаў у Менск, дзе і жыў да пачатку Вялікай Айчыннай вайны. Удзельнічаў у стварэнні нацыянальнага тэатра, Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта, Акадэміі навук БССР, у разгортванні выдавецкай справы. У гады Вялікай Айчыннай вайны жыў у Маскве, у пасёлку Пячышчы каля Казані. Абіраўся кандыдатам у сябры ЦВК БССР (1927-1929), сябрам ЦВК БССР (1929-1931, 1935-1938), дэпутатам Вярхоўнага Савета БССР (з 1940 г.). Акадэмік АН БССР, АН УССР. Сябра СП СССР з 1934 г. Народны паэт БССР (1925). Узнагароджаны ордэнам Леніна. Трагічна загінуў 28.06.1942 г. у Маскве. Урна з прахам перавезена ў Менск у 1962 г. Пісаць пачаў на польскай мове. Першы вядомы беларускі верш «Мая доля» датаваны 1904 годам. Першы надрукаваны верш на беларускай мове — «Мужык» (15 траўня 1905 г. у менскай газеце «Северо-Западный край»). У 1908 г. пецярбургскае выдавецтва «Загляне сонца і ў наша ваконца» выпусціла першы зборнік паэта «Жалейка» (факсімільнае выданне ў 1982), у 1913 г. — зборнік «Шляхам жыцця». Зборнік вершаў «Гусляр» (1910) выдадзены ў Пецярбургу А. Грыневічам. У савецкі час выйшлі кнігі паэзіі «Спадчына» (1922), «Безназоўнае» (1925), «Апавяданні вершам» (у 2 кнігах, 1926), паэмы «Магіла льва» (1927), «Над ракою Арэсай» (1933), «Курган» (1987), зборнікі «Адцвітанне» (1930), «Песня будаўніцтву» (1936), «Беларусі ардэнаноснай» (1937), «Ад сэрца» (1940), «Беларускім партызанам» (вершы і артыкулы, Масква, 1942), кнігі выбраных вершаў, паэм (1930, 1935, 1936, 1946, 1947, 1948, 1952, 1958, 1967, 1970, 1972 — малафарматнае выданне, 1978, 1980, 1981, 1982 (4 выданні), 1987, 1988 (3 выданні), 1989 (2 выданні) і Зборы твораў у 6-ці (1925-1932), 3-х (1928-1932), 6-ці (1951-1954, 1961-1963), 7-мі (1972-1976) тамах. Многія вершы пакладзены на музыку. Для дзяцей неаднаразова выдаваліся вершы «Хлопчык і лётчык», «Алеся» і інш. Аўтар драматычных паэм «Адвечная песня» (Пецярбург, 1910, пастаўлена ў 1921) і «Сон на кургане» (Пецярбург, 1912, пастаўлена ў 1928), п’есы «Паўлінка» (Пецярбург, 1913, пастаўлена ў 1913, у 1952 па спектаклю тэатра імя Я.Купалы створаны аднайменны кінафільм, у 1973 г. — аперэта), драматычнай паэмы «На папасе» (1913, ставілася самадзейнасцю), драмы «Раскіданае гняздо» (Вільня, 1919, пастаўлена ў 1917, аднайменны кінафільм — у 1982), сцэнічнага жарту «Прымакі» (1920, ставіўся самадзейнасцю ў 20-я гады, у тэатры пастаўлены ў 1936), п’есы «Тутэйшыя» (1924, пастаўлена ў 1926), драматычнага абразка «На Куццю» (Вільня, 1928, ставіўся ў самадзейных гуртках). У 1989 г. выйшлі «Паэмы. Драматычныя творы» (уключаны трагікамедыя «Тутэйшыя», паэмы «Калека», «На Куццю» і іншыя творы, якія доўгі час былі забаронены). Выступаў як публіцыст і літаратурны крытык. У 1972 г. выйшла кніга «Публіцыстыка». Пераклаў на беларускую мову «Слова аб палку Ігаравым» (прозай і вершам), міжнародны пралетарскі гімн «Інтэрнацыянал», польскі тэкст у п’есах В. Дуніна-Марцінкевіча «Ідылія» і «Залёты», лібрэта оперы «Галька» С. Манюшкі, паэму А. Пушкіна «Медны коннік», шэраг вершаў і паэм Т. Шаўчэнкі, асобныя творы М. Някрасава, І. Крылова, А. Кальцова, А. Міцкевіча, У. Сыракомлі, М. Канапніцкай, Ю. Крашэўскага, У. Бранеўскага, Е. Жулаўскага, П. Панча і інш. Лаўрэат Дзяржаўнай прэміі СССР (1941) за зборнік «Ад сэрца».
|
Нарадзіўся 07 ліпеня 1882 года ў фальварку Вязынка Вілейскага павета (цяпер Маладэчанскі раён Менскай вобласці) у сям’і арандатара. Сапраўднае імя — Луцэвіч Іван.
18 июля 1957
|
18 июля 1957 г. Указом Президиума Верховного Совета БССР Гродненскому пединституту было присвоено имя Янки Купалы. Янка Купала – белорусский поэт и публицист, благодаря которому происходил процесс становления белорусской государственности.
Это имя первоначально хотели присвоить Белорусскому государственному университету в Минске, но ему присвоили имя В.И. Ленина. Формально поводом явилось 75-летие со дня рождения великого белорусского поэта Ивана Доминиковича Луцевича ( ЯНКА КУПАЛА-литературный псевдоним). Вместе с тем, этим актом отмечалась работа коллектива по подготовке высококвалифицированных учителей, большой вклад ряда кафедр в развитие научного белорусоведения, пропаганду отечественной культуры. На вечере, посвящённом этому событию, присутствовала супруга песняра В.Ф. Луцевич.
Был показан спектакль театральным кружком пединститута по пьесе Я. Купалы «Паўлінка».
Восемь лет спустя перед зданием главного корпуса института был установлен памятник, выполненный скульптором В. Даненковым.
На бетонной стеле, на которой установлен бюст поэта, отлиты в металле стихотворные строки выдающегося белоруса: Мілая моладзь, слаўная моладзь Нашай бязмежнай краіны!
Горы і мора зможаш ты здолець,
Сэрцам расплавіць ільдзіны.
Подборку стихотворения на памятник было поручено руководством области сделать преподавателю факультета математики Ивану Платоновичу Мартынову. |
Главные события
Встречи выпускников
Панорама музея
Ресурсы
|
Гродненского государственного университета имени Янки Купалы |